พระพุทธนรสีห์ 

    กลางบรรยากาศแห่งสยามประเทศในรัชสมัย พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 บ้านเมืองกำลังเผชิญแรงกดดันจากมหาอำนาจตะวันตก และในขณะเดียวกันก็เป็นยุคแห่งการปรับเปลี่ยนครั้งใหญ่ ทั้งด้านการปกครอง เศรษฐกิจ และศิลปวัฒนธรรม หนึ่งในเรื่องราวทางศิลปกรรมที่ซ่อนอยู่ในประวัติศาสตร์ คือการอัญเชิญพระพุทธรูปโบราณองค์หนึ่งจากล้านนา มาสู่พระนคร และได้รับพระราชทานนามว่า “พระพุทธนรสีห์”

การค้นพบพระพุทธรูปเชียงแสน

ปี พ.ศ. 2441 สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ในฐานะเสนาบดีกระทรวงมหาดไทย เสด็จตรวจราชการมณฑลพายัพ เส้นทางที่ยาวนานและยากลำบากกว่าหนึ่งเดือน นำพระองค์ไปถึงเมืองเชียงใหม่ ที่นั่นเอง พระองค์ทอดพระเนตรเห็นพระพุทธรูปศิลปะเชียงแสน ปางมารวิชัย ขัดสมาธิเพชร งดงามสะดุดตา ประดิษฐานในพระวิหารหลวงวัดพระสิงห์ พระพุทธรูปองค์นี้มีขนาดพอเหมาะ หน้าตักราวหนึ่งศอกเศษ ฝีมือช่างประณีต สมส่วนและสง่างาม จนกรมพระยาดำรงฯ กราบทูลขอต่อเจ้าอินทรวโรรสสุริยวงศ์ เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่ ให้อัญเชิญลงมากรุงเทพฯ เพื่อประดิษฐานไว้ในท้องพระโรงวัง

พระราชดำริแห่งพระพุทธเจ้าหลวง

เมื่อพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว มีพระราชดำริสร้าง วัดเบญจมบพิตรดุสิตวนาราม พระองค์ทรงตั้งพระราชประสงค์ที่จะรวบรวมพระพุทธรูปสำคัญและงดงามจากทั่วพระราชอาณาจักร มาประดิษฐานในพระอารามใหม่แห่งนี้ เพื่อเป็นเสมือนพิพิธภัณฑ์ศิลปะพระพุทธรูปโบราณของชาติ

เมื่อสมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพกราบทูลถึงพระพุทธรูปที่ได้จากเชียงใหม่ พระพุทธเจ้าหลวงเสด็จพระราชดำเนินไปทอดพระเนตร และมีพระราชดำรัสว่า

“พระองค์นี้งาม แปลกจริงๆ”

แล้วโปรดเกล้าฯ ให้อัญเชิญขึ้นสู่พลับพลาในพระราชวังดุสิต พร้อมพระราชทานนามว่า “พระพุทธนรสีห์”

พระประธานวัดเบญจมบพิตร

ในช่วงแรก เมื่อพระอุโบสถชั่วคราวของวัดเบญจมบพิตรสร้างเสร็จ พระพุทธนรสีห์ได้รับอัญเชิญไปประดิษฐานเป็นพระประธาน พระองค์ทรงมีพระราชดำริว่า

“พระพุทธนรสีห์เป็นพระพุทธรูปที่มีพุทธลักษณะงามยิ่ง จะหาเสมอเหมือนได้โดยยาก”

อย่างไรก็ตาม เมื่อพระอุโบสถใหญ่ของวัดเบญจมบพิตรสร้างเสร็จในเวลาต่อมา ได้โปรดเกล้าฯ ให้อัญเชิญ พระพุทธชินราช ที่หล่อแบบจากพิษณุโลกมาเป็นพระประธานแทน

การหล่อจำลองและวิหารสมเด็จ

   แม้พระพุทธนรสีห์องค์จริงจะถูกอัญเชิญไปประดิษฐานในพระราชวัง แต่เพื่อคงความศรัทธาของพุทธศาสนิกชน พระองค์โปรดให้ หล่อจำลองพระพุทธนรสีห์ แล้วอัญเชิญไปประดิษฐาน ณ วิหารสมเด็จ สผ. ในวัดเบญจมบพิตร พร้อมกับพระพุทธชินราชจำลอง และพระพุทธรูปโบราณจากหัวเมืองต่างๆ

    วิหารสมเด็จจึงกลายเป็นเสมือน “หอศิลป์พระพุทธรูป” ที่รวบรวมพระพุทธปฏิมาอันทรงคุณค่าของสยาม ทั้งยังสะท้อนถึงพระปรีชาญาณด้านโบราณคดีและศิลปกรรมของรัชกาลที่ 5

จากวัดเบญจมบพิตรสู่วังดุสิต

   หลังจากนั้น โปรดเกล้าฯ ให้อัญเชิญพระพุทธนรสีห์องค์จริงเข้ามาประดิษฐานบนชั้น 3 ของ พระที่นั่งอัมพรสถาน พระราชวังดุสิต เป็นพระพุทธรูปประจำพระราชฐานส่วนพระองค์ของพระมหากษัตริย์ไทย และประดิษฐานอยู่ที่นั่นสืบมาจนปัจจุบัน

ความเชื่อและอภินิหาร

    ตลอดเวลาที่ผ่านมามีผู้กล่าวขวัญว่า พระพุทธนรสีห์เป็นพระพุทธรูป “มีอภินิหาร” ผู้เกี่ยวข้องกับการอัญเชิญและการปฏิสังขรณ์พระองค์นี้ ต่างมีความก้าวหน้าในตำแหน่งหน้าที่ราชการ ไม่ว่าจะเป็นสมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ พระพุฒาจารย์ (มา) วัดจักรวรรดิราชาวาส หรือแม้แต่ช่างผู้ปฏิสังขรณ์

การอัญเชิญออกสู่สาธารณะครั้งแรกในรอบ 117 ปี

    หลังจากประดิษฐานอยู่ในพระที่นั่งอัมพรสถานมาเนิ่นนานกว่า 117 ปี พระพุทธนรสีห์ได้รับการอัญเชิญออกสู่สาธารณะเป็นครั้งแรก ในพิธีบำเพ็ญพระราชกุศลถวาย พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ณ พระลานพระราชวังดุสิต พ.ศ. 2560 นับเป็นเหตุการณ์สำคัญที่พุทธศาสนิกชนได้มีโอกาสสักการะพระพุทธรูปสำคัญองค์นี้

บทสรุป

     พระพุทธนรสีห์จึงมิใช่เพียงพระพุทธรูปโบราณ แต่เป็น สัญลักษณ์ทางศิลปะ ศรัทธา และอำนาจอธิปไตยของสยาม เรื่องราวของพระองค์เชื่อมโยงทั้งล้านนา กรุงรัตนโกสินทร์ และพระราชวังดุสิตอย่างแนบแน่น ขณะเดียวกัน การหล่อจำลองและประดิษฐานไว้ที่ วิหารสมเด็จ วัดเบญจมบพิตร ก็ทำให้ความงดงามและศรัทธาที่มีต่อพระพุทธนรสีห์ ยังคงเป็นสมบัติร่วมของพุทธศาสนิกชนสืบไป