พระที่นั่งทรงธรรม

ประวัติและความสำคัญของพระที่นั่งทรงธรรม

        "โดยมีฐานานุศักดิ์รองมาจากพระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท ในพระบรมมหาราชวัง จึงถือได้ว่า วัดเบญจมบพิตรดุสิตวนาราม แห่งนี้เป็นเพียงพระอารามหลวงแห่งเดียวที่มีพระที่นั่งอยู่ในบริเวณวัด นอกจากพระที่นั่งทรงธรรมแล้วยังมีพระที่นั่งทรงผนวชอีกด้วย"

      พระที่นั่งทรงธรรมเป็นตึก ๒ ชั้น ก่ออิฐถือปูนตลอด พื้นชั้นล่างและบันไดปูหินอ่อน ชั้นบนปูไม้ หลังคา ๒ ชั้น มุงกระเบื้องเคลือบสี ช่อฟ้าใบระกาลงรักปิดทองทึบ หน้าบันทั้ง ๔ ด้าน จำหลักภาพต่าง ๆ ปิดทองประดับกระจก ภายในผนังเสมอกรอบหน้าต่าง ประกบแผ่นหินอ่อนสีขาว เสาเขียนลายรดน้ำเทพนม ตั้งธรรมาสน์กลางห้อง ด้านใต้กั้นพระฉากดีบุกฉลุลายไทยเทพนมและกุมภัณฑ์ เพื่อเป็นที่ประทับของฝ่ายใน พระที่นั่งทรงธรรมนี้ “สมเด็จพระศรีสวรินทิราบรมราชเทวี” ทรงสร้าง เมื่อ พ.ศ. ๒๔๔๕ โดยเสด็จพระราชกุศลอุทิศแด่สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิรุณหิศ สยามมกุฎราชกุมาร ที่เสด็จสวรรคตเมื่อปี พุทธศักราช ๒๔๓๗ ซึ่งพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว มีพระราชประสงค์ใช้เป็นที่ประทับแรมเวลาทรงธรรมรักษาอุโบสถศีล ต่อมาได้เคยใช้เป็นที่ประชุมสังฆมนตรี, ที่ศึกษาพระปริยัติธรรม จัดงานประจำปีของวัด ตั้งพระศพและศพบุคคลสำคัญของชาติ ในเวลาตั้งพระศพศาลาแห่งนี้มีศักดิ์เป็นรองจากพระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท เช่น พระศพของพระนางเจ้าสุวัทนา พระวรราชเทวี พระศพพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าเหมวดี พระศพพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอดิศัยสุริยาภา พระศพพระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าวิภาวดีรังสิต พระศพสมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ (ปลด กิตฺติโสภโณ) ศพจอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต์ นายกรัฐมนตรี เป็นต้น ปัจจุบันคงใช้ในกิจกรรมของวัด และตั้งพระศพหรือศพบุคคลสำคัญ

๑. พื้นฐานและที่มา

• พระที่นั่งทรงธรรมสร้างขึ้นเมื่อปี พ.ศ. ๒๔๔๕ โดย สมเด็จพระศรีสวรินทิราบรมราชเทวี ทรงสร้างถวายเพื่ออุทิศแก่ เจ้าฟ้ามหาวชิรุณหิศ สยามมงกุฎราชกุมาร 

• ต่อมาในสมัย พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ ๕) ได้ใช้เป็นที่ประทับทรงศีลในงานอุโบสถศีล 

๒. ลักษณะทางสถาปัตยกรรม

• เป็นอาคาร ๒ ชั้น ก่ออิฐถือปูน โครงสร้างฐานปูด้วยหินอ่อน ชั้นบนปูด้วยไม้ หลังคาทรงไทย ๒ ชั้น มุงกระเบื้องเคลือบสี มีช่อฟ้า ใบระกา ลงรักปิดทองทึบ 

• หน้าบันทั้ง ๔ ด้านตกแต่งด้วยลวดลายจำหลัก/ประดับกระจก เช่น หน้าบันทิศเหนือสลักเรื่องพระโพธิสัตว์สิทธัตถะตัดสินพระทัยออกผนวช เป็นต้น

๓. การใช้งานหลากหลายด้าน

พระที่นั่งทรงธรรมเคยมีบทบาทสำคัญหลายด้าน ได้แก่:

• ใช้เป็นที่ประทับทรงศีล (ตอนทรงธรรมรักษาอุโบสถศีล) 

• ใช้จัดการประชุม สังฆมนตรี และศึกษา พระปริยัติธรรม 

• ใช้เป็นสถานที่ ตั้งพระศพบุคคลสำคัญ ของชาติ เช่น เจ้านายในราชสกุลต่าง ๆ รวม ๑๔ พระองค์ และบุคคลสามัญอีก ๔ ท่าน 

4. บทบาทในพิธีกรรมและประวัติศาสตร์

• เป็นส่วนหนึ่งในพิธีกรรมสำคัญทั้งทางศาสนาและวัฒนธรรมของวัด

• ย้ำความเป็นสถาปัตยกรรมที่มีคุณค่าสูงทั้งด้านศิลปะและเรื่องราวประวัติศาสตร์อันทรงคุณค่า

สรุปภาพรวม (เชิงวิชาการ)

ปัจจุบันคงใช้ในกิจกรรมของวัด และตั้งพระศพหรือศพบุคคลสำคัญ เช่น

พระศพเจ้านายที่เคยประดิษฐานและศพบุคคลสามัญที่เคยตั้ง ณ พระที่นั่งทรงธรรม วัดเบญจมบพิตรดุสิตวนาราม มีจำนวนทั้งหมด 14 พระองค์ และ 4 ท่าน ตามลำดับ ดังนี้
พ.ศ. 2479 พระศพพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระกำแพงเพชรอัครโยธิน
พ.ศ.2493 พระศพสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระนครสวรรค์วรพินิต
พ.ศ.2494 พระศพสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาชัยนาทนเรนทร
พ.ศ.2496 พระศพพระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นจันบุรีสุรนาถ
พ.ศ.2505 พระศพสมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ สมเด็จพระสังฆราช (ปลด กิตติโสภโณ) พระราชอนุศาสนาจารย์
พ.ศ.2506 พระศพพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอดิศัยสุริยาภา
พ.ศ.2506 ศพจอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต์ นายกรัฐมนตรี
พ.ศ.2515 พระศพพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าเหมวดี
พ.ศ.2517 พระศพพระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นพิทยาลาภพฤฒิยากร ประธานองคมนตรี
พ.ศ.2518 ศพหม่อมหลวงเดช สนิทวงศ์ ประธานองคมนตรี
พ.ศ.2519 พระศพพระเจ้าวรวงศ์เธอ กรมหมื่นนราธิปพงศ์ประพันธ์
พ.ศ.2520 พระศพพระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าวิภาวดีรังสิต
พ.ศ.2525 พระศพพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าวาปีบุษบากร
พ.ศ.2528 พระศพพระนางเจ้าสุวัทนา พระวรราชเทวี ในรัชกาลที่ 6
พ.ศ.2538 พระศพพระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าภาณุพันธ์ยุคล
พ.ศ.2541 พระศพพระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอนุสรณ์มงคลการ
พ.ศ.2545 ศพนายสัญญา ธรรมศักดิ์ อดีตประธานองคมนตรี
พ.ศ.2550 ศพหม่อมหลวงทวีสันต์ ลดาวัลย์ อดีตองคมนตรี

CRD. รูปภาพ Theeranai Lao-Arun